Հասրաթյան-Մինասյան հիմնադրամի նախաձեռնությամբ Newmag-ը հրատարակել է Կարեն Բալյանի «Ֆենիքս Դարբինյան. Քաղաքին ուրախություն պարգևած ճարտարապետը» մենագրությունը։ Այս գրքով մեկնարկում է «Հասրաթյան» մատենաշարը։ Ճարտարապետության տեսաբան, մոդեռնիզմի պատմության մասնագետ, պրոֆեսոր Կարեն Բալյանի գիրքում հայկական մոդեռնիզմի կարևոր դերակատարներից Ֆենիքս Դարիբինյանի ստեղծագործական վառ ուղին է: Նրա նախագծերով և քաղաքապետ Գրիգոր Հասրաթյանի նախաձեռնությամբ արդիականացվեց Երևանի կենտրոնը, կառուցվեց՝ «Անի» հյուրանոցը, վերակառուցվեց Թումանյան և Մոսկովյան փողոցների միջև ընկած հատվածը, Օղակաձև զբոսայգին՝ Մեծ շատրվանով:
Ֆենիքս Դարբինյանի վախճանից հետո պրոֆեսոր Կարեն Բալյանը ճարտարապետի մասին մի հոդված է հրապարակում՝ «Քաղաքին ուրախություն պարգևած ճարտարապետը» վերնագրով: Հոդվածը Երևանի Խանջյան փողոցի պուրակի Մեծ գեղարվեստական շատրվանի մասին էր՝ Վարպետի վերջին խոշոր ստեղծագործության։ Հենց այդ գլխագիրն էլ դարձավ գրքի վերնագիր:
1960-ականների ազգային զարթոնքի շնորհիվ ծնվեց հայկական ճարտարապետության ավանգարդը: Հեղինակային խմբի դեկավարը Ֆենիքս Դարբինյանն էր՝ հայկական մոդեռնիզմի փառավոր սերնդի վարպետների գլխավոր դեմքերից։
Ֆենիքս Դարբինյանի հարուստ ստեղծագործական ուղին սկիզբ է առել ցայտաղբյուրի՝ուսանողական փոքր նախագծից և ավարտվել Երևանը գեղեցկացնող Մեծ շատրվանի կառուցմամբ։ Իսկ առաջին բարձրահարկը Անի հյուրանոցն է, վերջինը՝ Մետրոպոլիտենի վարչության շենքը։ Մետրո կառուցելու գաղափարը Գրիգոր Հասրաթյանինն էր, Դարբինյանը նախագծեց Բարեկամություն կայարանը: Այն կոչվեց Բարեկամություն, որովհետև այդպես էր այն ժամանակ կոչվում Բաղրամյան պողոտան։
1950-ականների սկզբին Երևանի ծայրամաս համարվող Կիևյանը մի քանի տարում դարձավ կենտրոնական փողոց։ Խոշոր նախագծի՝ Կիևյանի նախագծմանը՝ բնակելի շենքերով, մասնակցել է Ֆենիքս Դարբինյանը:
Նրա ձեռագիրը կարեի է տեսնել նաև 70 տարի առաջ կառուցված Փակ շուկայի ֆասադին՝զարդանախշ շքամուտքին։ Կամարաձև վիտրաժը, որը հուշարձան-շենքի ամենատպավորիչ ճարտարապետական լուծումն է։ Նրա համար ստեղծագործական առանձնահատկություն դարձավ մետաղի հետ աշխատանքը, որով Ֆենիքս Դարբինյանն առանձնանում էր իրգործընկերների՝ հայ մոդեռնիստների շարքում։
Իր մասնագիտության մեջ շատ բազմակողմանի էր. տիրապետում էր քարից և բետոնիցկառուցելու հմտությանը, գերվարպետորեն էր գործածում մետաղի ճկունությունը, տիրապետում էր մոդեռնիզմի պարզ լեզվի պոետիկային։ Ֆենիքս Դարբինյանիտարածությունը Երևանն էր, և նա այն դարձրեց ավելի գեղեցիկ:
Նա դարձավ Գրիգոր Հասրաթյանի գաղափարի՝ մեծ ազգային «Նախագիծ 2750»-ի իրագործման դերակատարներից, քաղաքապետի ճարտարապետական թիմի կարևոր դեմքերից մեկը: «Անին» դարձավ 2750-ի գլխավոր խորհրդանիշներից մեկը։ Հյուրանոցը հին մայրաքաղաքի անունով կոչեցին, երբ Արևմտյան Հայաստանի մասին գրեթե չէին խոսում։ Շենքը բարձրահարկ է, բայց ներդաշնակ է միջավայրի հետ։ Այդ տարի «Անին» ճանաչվեց ԽՍՀՄլավագույն կառույցը:
Հենց «Անի» հյուրանոցում էլ այսօր երեկոյան, ժամը 19:00-ին տեղի կունենա գրքի շնորհանդեսը: Հատուկ շնորհանդեսի համար Երևան է ժամանել գրքի հեղինակը` պրոֆեսոր Կարեն Բալյանը: